ارتودنسی یکی از تخصص‌های دندانپزشکی‌ست. ارتو یعنی صاف، دونسی یعنی دندان. یعنی صاف کردن دندان. امروزه تخصصش از ارتودنسی خالی تبدیل شده به ارتوفیشیال، ارتوپدی و ارتودنتکیس. یعنی هم ارتوپدی فک و صورت انجام می‌شود، هم ارتودنسی. ارتوپدی فک و صورت در زمانیکه رشد وجود دارد قابل انجام است. یعنی برای کودکانی که به بلوغ نرسیده‌اند که بسته به نوع مشکل زمانبندی درمانی متفاوتی دارد. سن رشد برای دختر و پسر با هم متفاوت است.
برای دخترها حداکثر دوازده سال که باید حتی زودتر شروع بشود. چون اگر دوازده سالگی شروع شود، رشدی باقی نمانده است. متخصص ارتودنسی از آن رشد می‌خواهد استفاده کند که ارتوپدی را انجام بدهد.
برای پسرها تا چهارده پانزده سال هم می‌توان از رشدشان استفاده کرد. دخترها ۹۵٪ رشدشان را در سن دوازده سالگی تجربه می‌کنند. تحقیقات زیادی روی این مسئله شده که زمان رشد و تاثیرگذاری درمان‌های ارتودنسی به چه صورت است؟ و آن هم اینست که تا شش ماه بعد از اینکه اولین قاعدگی دختر اتفاق می‌افتد، رشد صفحات استخوانی بسته می‌شود و دیگر ما صفحه غضروفی نداریم که بتوانیم رشد زیادی را القا کنیم.
بنابراین اولین پریودی که برای دختر اتفاق می‌افتد، نهایتا تا شش ماه بعد ممکن است که قد بکشد. و در مورد رشد فک هم اینجا همان حالت رشدی را داریم که آن هم متوقف می‌شود. بنابراین هنگام مراجعه بیماران یکی از سوال‌های متخصص ارتودنسی این است که آیا بیمار مثلا نواجوان است؟ دختر است؟ از پدر مادرش پرسیده می‌شود که آیا به سن بلوغ رسیده است یا خیر. اگر رسیده باشد، کاری نمی‌توان کرد. چون دیگر زمانی نداریم. درمان باید ۲ سال باشه حداقل. ولی اگه نرسیده باشد، ما می‌توانیم درمان را برایش شروع کنیم.
ارتودنسی ثابت و متحرک دارد، ولی اینجا فقط متحرک استفاده می‌شود. انواع ثابت دارد که در ایران زیاد استفاده نمی‌شود. ثابت در دهان فیکس می‌شود و بیمار نمی‌تواند آن را دربیاورد. پس فعلا فقط ما با متحرک‌ها سر و کار داریم که رشد فک را تنظیم می‌کنند. کلاس ۱، کلاس ۲، کلاس ۳، اینجا به کار می‌آیند. آیا برای کودکی که فک پایینش کوچک مانده و رشد کافی نکرده. هیچ کاری نمی‌شود کرد؟ درمان‌های بسیار موفقیت‌آمیز در این زمینه داریم. قیافهٔ فرد واقعا به اندازه یک عمل جراحی عوض می‌شود. پس یکی از جاهایی که خیلی ارتودنسی موفق است، کوچک بودن فک پایین است.
دستگاه‌هایی که باعث رشد فک پایین می‌شوند، مثل دو تا بلوک هستند که روی هم قرار می‌گیرند. از کلاس ۲ تبدیل می‌شوند به کلاس ۱. گاهی اوقات هم فک بالا جلو آمده است. باید بیشتر از این نگذاریم رشد کند. جلوی رشد فک بالا را بگیریم. این‌طور مواقع دستگاهی هست به نام هدگیر. هد یعنی سر. گیر یعنی گرفتن. یعنی از سر می‌گیرد. چیزی انداخته می‌شود و دور سرش را می‌گیرد. مثل یک کش! نیرویی به عقب وارد می‌شود، اجازه نمی‌دهد فک بالا بیشتر رشد کند. فک پایین آزادست و رشد می‌کند. در نتیجه هم برابر می‌شوند. از کلاس ۲ تبدیل به کلاس ۱می‌شود.
درمان مشکلات فکی در کودکان و نوجوانان
هدگیر هم کم استفاده می‌شود، چون عامل مشکلات ارتوپدی در هفتاد هشتاد درصد مواقع، فک پایین است. البته بیماران معمولا از دستگیره هدگیر خوب استفاده نمی‌کنند. زیاد درمان موفقی نیست. یعنی از هر سه مریض یکی استفاده می‌کند. ولی چون داخل دهان است، خیلی برای مریض راحت‌تر است و بیشتر استفاده می‌شود. حالا می‌رسیم به مشکل بعدی:
کلاس ۱ها که مشکل فکی نداشتند. پس اصلا درمان لازم ندارند. گروه دیگری که مشکل داشتند، کلاس۳ ها هستند. کلاس ۳ را چطور باید درمان کنیم؟ دو نوع مشکل داریم: یا فک بالا مقصر است، یا فک پایین که جلو زده. فک بالا باید تحریک بشود، رشد باید بکند. یا فک پایین مقصر بوده که باید جلوگیری بشود. اگر فک بالا مقصر باشد از دستگاه فیس‌ماسک استفاده می‌شود که فک را بکشد بیرون.
از جایی که در آن گیر کرده و عقب مانده، بیرون بیاید. فیس‌ماسک یعنی ماسک صورت. چرا این دستگاه محبوب است؟ چون درمانش موفقیت‌آمیز است، روی صورت بیماران تاثیر مثبت می‌گذارد و چهره‌شان را قشنگ‌تر می‌کند. واقعا مثل این است که بیمار جراحی انجام داده است. یعنی اسکلت را به جلو می‌کشد و نحوه جفت‌گیری دندانها درست می‌شود. توصیه می‌شود که این درمان بین هفت تا هشت سالگی انجام بشود و نهایتا حداکثر زمان، ده سالگی‌ست و از ده سالگی شانس پایین و پایین‌تر می‌آید.
برای کلاس ۳ ها که فکشان عقب است، باید سنشان پایین باشد. ما توصیه می‌کنیم بین شانزده تا بیست و چهار ساعت باید استفاده کنند. هشت ساعت مفید در روز مثلا هشت صبح تا چهار بعد از ظهر (پیش دبستانی و مدرسه و…) می‌توانند استفاده نکنند. طول درمان به طور متوسط دو سال است، ولی یک سال آن به صورت فعال است؛ یعنی مریض باید هر ماه مراجعه کرده و مدام استفاده کند. سال دوم هم به صورت شبانه، که نگهداری درمان است.
در کشورهای اروپایی و آمریکایی ارتودنسی بسیار عادی شده و اگر کودکی ارتودنسی نکند، غیرعادیست! بچه‌ها همه در سنین پایین ارتودنسی می‌کنند. بنابراین این نشان‌دهنده رشد و بلوغ و تفکر است. بنابراین دلیلی ندارد که بچه‌ها از این موضوع خجالت بکشند. باید به آنها گفته شود که این نشانه اینست که به خودشان می‌رسند، از بقیه جلوتر هستند و به فکر خودشانند. بچه‌ها معمولا همکاری می‌کنند، مگر اینکه توسط دیگر بچه‌ها مورد تمسخر قرار بگیرند. معمولا نیاز است که معلمان به این مسئله ورود کنند.
ولی به هرحال استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی در ساعات مدرسه اجبار نمی‌شود. ایده‌آلش بیست و چهار ساعت است، ولی اگه شانزده ساعت هم استفاده شود، جواب می‌دهد. فقط زمان جوابدهی طولانی‌تر می‌شود. بهتر از اینست که اصلا استفاده نشود.